Tăng chất, giảm lượng
Tháng 11/2025, thông tin về bản dự thảo Nghị định mới tăng chế độ đãi ngộ cho VĐV, HLV thể thao thành tích cao đã gây xôn xao. Đây là tin vui khi tiền tập, tiền ăn của VĐV quốc gia có thể tăng gấp đôi (từ 7 triệu lên khoảng 14 triệu đồng/tháng), các VĐV, HLV tuyến địa phương cũng được hưởng lợi. VĐV sẽ được tính thêm tiền công cuối tuần, VĐV nữ có phụ cấp đặc biệt 2-3 ngày công so với đồng nghiệp nam. Dự thảo cũng quy định rõ mức phụ cấp tối thiểu đáng mơ ước cho các VĐV giành huy chương Olympic hay ASIAD, thậm chí có thể cao hơn ở các địa phương mạnh.
Những quy định mới này nhằm mục tiêu duy nhất: tập trung nguồn lực cho dàn VĐV đỉnh cao, những người thuộc nhóm tinh hoa của thể thao Việt Nam, giúp họ an tâm tập luyện, thi đấu mà không phải bận tâm kiếm thêm việc ngoài. Một HLV kỳ vọng chính sách này sẽ khuyến khích nhiều VĐV hướng tới sân chơi đỉnh cao.
Tuy nhiên, bên cạnh những mặt tích cực, bản dự thảo còn ẩn chứa một thực tế khắc nghiệt khác. Các con số được đưa ra tập trung vào mục tiêu “tăng chất”, trong khi “lượng” VĐV và môn thể thao được đầu tư lại chưa được nhắc đến nhiều, báo hiệu những điều chỉnh có thể gây khó khăn cho những người làm chuyên môn.
Những con số ít được nhắc đến
Bản dự thảo đề cập đến một chương trình phát triển các môn thể thao trọng điểm, với hơn 100 VĐV thuộc 9 môn sẽ được đầu tư để đạt thành tích cao tại ASIAD và Olympic. Nếu đúng như vậy, số môn thể thao trọng điểm sẽ bị cắt giảm gần một nửa so với con số 16 môn của Cục TDTT một năm trước. Các môn như Điền kinh, Bơi, Bắn súng có khả năng cao sẽ được giữ lại, nhưng cuộc cạnh tranh giữa 13 môn để chọn ra 6 cái tên còn lại sẽ rất khốc liệt. Việc tinh giản này là cần thiết để tập trung nguồn lực, loại bỏ sự “cào bằng” và chuyên nghiệp hóa bộ máy.
Hiện nay, thể thao Việt Nam vẫn duy trì mô hình đội tuyển quốc gia tập trung dài ngày (6-12 tháng) với 20-30 VĐV. Mô hình này từng có lợi cho VĐV vùng sâu vùng xa, nhưng dần bộc lộ hạn chế. Đơn cử môn Boxing, tuyển nữ phía Bắc (2 vé Olympic, HCĐ ASIAD, HCV SEA Games) có thành tích tốt nhất nhưng số lượng VĐV ít nhất, phải tập cùng VĐV Hà Nội để đảm bảo môi trường. Nhiều quốc gia đã chuyển sang mô hình VĐV đỉnh cao chỉ tập trung ngắn hạn trước giải đấu, giảm số lượng VĐV được gọi. Đây có thể là hướng đi của thể thao Việt Nam trong tương lai, với lộ trình cắt giảm dần số lượng VĐV tập trung.
Hạn chế chi tiêu dàn trải
Một số địa phương đã tiên phong “tăng chất, giảm lượng” trước khi dự thảo mới ra đời. TP Hồ Chí Minh, khi tiếp nhận VĐV từ Bình Dương và Bà Rịa Vũng Tàu, đã giảm 20% số lượng VĐV nhận lương trực tiếp trong năm 2026. Đổi lại, VĐV ở lại sẽ được hưởng đãi ngộ cao hơn và hỗ trợ học đại học. Tuy nhiên, 20% VĐV bị cắt giảm phải tìm bến đỗ mới hoặc rẽ ngang sang công việc khác.
Đáng chú ý, dự thảo còn có chính sách đặc thù cho HLV, VĐV trọng điểm “có khả năng giành HCV ASIAD, Olympic trẻ hoặc suất dự Olympic” với mức lương gấp đôi thông thường. Việc xác định “có khả năng giành HCV” rất phức tạp, bởi thực tế chỉ tiêu thường được đăng ký theo tỷ lệ “ba được một” do các biến số khó lường. Điển hình như ASIAD 2022, thể thao Việt Nam dự kiến 6-9 HCV nhưng chỉ giành được 3 do VĐV chủ lực gặp chấn thương. Chính sách này có thể gây tranh cãi nếu VĐV không đạt chỉ tiêu, dẫn đến lãng phí nguồn lực và nguy cơ bị loại khỏi quy hoạch cho các giải đấu sau, ngay cả khi họ vẫn có tiềm năng.
