Hội đồng Năng lượng gió toàn cầu (GWEC) mới đây đã gửi kiến nghị quan trọng tới Quốc hội Việt Nam, góp ý vào dự thảo Nghị quyết nhằm tháo gỡ vướng mắc cho phát triển năng lượng giai đoạn 2026-2030. Trọng tâm của đề xuất là kêu gọi mở rộng cửa cho các nhà đầu tư nước ngoài có năng lực, cho phép họ tham gia vào lĩnh vực điện gió ngoài khơi ngay từ giai đoạn khởi tạo ngành. Đồng thời, GWEC khuyến khích mạnh mẽ mô hình hợp tác giữa doanh nghiệp trong nước và quốc tế.
Theo Quy hoạch điện VIII điều chỉnh, điện gió ngoài khơi được định hướng là trụ cột năng lượng chủ lực, với mục tiêu công suất từ 6-17 GW vào 2030-2035 và lên đến 113-139 GW vào năm 2050. Tuy nhiên, GWEC nhấn mạnh rằng để đạt được mục tiêu đầy tham vọng này, Việt Nam cần một cơ chế linh hoạt, đủ sức cạnh tranh để thu hút dòng vốn toàn cầu.
Điểm đáng chú ý nhất trong kiến nghị của GWEC là đề xuất bãi bỏ việc giới hạn đối tượng được lập hồ sơ chủ trương đầu tư chỉ ở “doanh nghiệp Việt Nam” hoặc “doanh nghiệp do Nhà nước nắm giữ 100% vốn điều lệ”. Thay vào đó, Quốc hội nên cho phép các nhà đầu tư nước ngoài có năng lực tham gia trực tiếp và khuyến khích hợp tác.
GWEC ước tính Việt Nam cần khoảng 136,3 tỷ USD cho phát triển năng lượng trong giai đoạn 2026-2030. Con số này chỉ có thể khả thi nếu huy động được đồng thời cả vốn trong nước và quốc tế. Việc siết chặt điều kiện đầu tư ngay từ ban đầu có thể khiến Việt Nam đánh mất lợi thế cạnh tranh, bỏ lỡ cơ hội tiếp cận công nghệ cao và kinh nghiệm quý báu từ các quốc gia tiên phong.
Một vấn đề khác được GWEC kiến nghị điều chỉnh là tiêu chí lựa chọn nhà đầu tư. Hiện tại, dự thảo Nghị quyết yêu cầu doanh nghiệp tham gia điện gió ngoài khơi phải có vốn điều lệ tối thiểu 10.000 tỷ đồng và vốn chủ sở hữu tối thiểu 15% tổng vốn đầu tư. GWEC cảnh báo rằng điện gió ngoài khơi là lĩnh vực hoàn toàn mới tại Việt Nam, nếu chỉ tập trung vào tiêu chí tài chính mà bỏ qua năng lực công nghệ và kinh nghiệm triển khai, các dự án rất dễ gặp phải tình trạng chậm tiến độ, đội chi phí, hoặc thậm chí phải rút lui giữa chừng – một bài học đắt giá mà nhiều quốc gia khác đã trải qua.
Do đó, GWEC đề nghị loại bỏ yêu cầu về vốn điều lệ tối thiểu 10.000 tỷ đồng vì cho rằng nó không cần thiết khi đã có quy định về vốn chủ sở hữu tối thiểu 15%. Thay vào đó, dự thảo cần bổ sung tiêu chí về kinh nghiệm triển khai dự án điện gió ngoài khơi hoặc các dự án hạ tầng biển tương đương. Tổ chức này cũng nhấn mạnh việc chấp nhận chứng minh khả năng huy động vốn chủ sở hữu thay vì chỉ xét vốn sẵn có.
Ngoài ra, GWEC cũng đưa ra lưu ý về việc ưu tiên chọn nhà đầu tư chào giá điện dự kiến thấp nhất. Ở giai đoạn đề xuất chủ trương đầu tư, giá điện chỉ là con số sơ bộ và quá trình đàm phán giá bán với EVN có thể kéo dài 2-3 năm. Kinh nghiệm quốc tế cho thấy, nhiều dự án thất bại vì chào giá quá thấp, biến chiến lược cạnh tranh ban đầu thành rào cản triển khai sau đó. GWEC đề xuất ưu tiên thứ tự lựa chọn dựa trên kinh nghiệm khảo sát, năng lực tài chính và thời điểm nộp hồ sơ, thay vì chỉ dựa vào giá điện thấp nhất.
Cuối cùng, GWEC khẳng định rằng điện gió ngoài khơi là lĩnh vực có quy mô lớn và đặc thù phức tạp. Vì vậy, thẩm quyền phê duyệt chủ trương đầu tư nên được duy trì ở cấp Thủ tướng Chính phủ để đảm bảo tính thống nhất, tránh sự chênh lệch về năng lực đánh giá giữa các địa phương và giảm thiểu rủi ro chính sách trong giai đoạn khởi tạo ngành đầy thử thách này.
