Một tiếng chuông báo động vừa vang lên tại Hội nghị Hiệp hội các nhà làm phim, biên kịch, đạo diễn và sản xuất Pháp (ARP) ở Le Touquet: Dòng phim tầm trung, được xem là ‘trụ cột’ của điện ảnh nước này với kinh phí từ 4 – 7 triệu euro (khoảng 4,6 – 8 triệu USD), đang đối mặt với nguy cơ suy tàn. Theo Liên đoàn các Nhà sản xuất phim (UPC), giai đoạn 2020-2025 chứng kiến 59% phim sản xuất (tức 427/721 phim) thua lỗ. Tỷ lệ này đã tăng chóng mặt từ chỉ một nửa vào năm 2020 lên 67% vào năm 2024. Tổng rủi ro tài chính tích lũy trong 5 năm đạt 125 triệu euro, tăng 160%. Đặc biệt với phim tầm trung, khoảng cách giữa chi phí và doanh thu đã nới rộng từ 300.000 euro lên 500.000 euro. Bà Isabelle Terrel, Giám đốc điều hành Natixis Coficiné, nhận định thẳng thắn: ‘Nghiên cứu này cho thấy xu hướng ngày càng tồi tệ.’
Minh chứng sống động cho thực trạng này là những tác phẩm như ‘Un petit truc en plus’ (Một điều nhỏ bé nữa) và ‘En fanfare’ (Trong tiếng nhạc rộn vang). Dù có kinh phí khoảng 6 triệu euro, hai bộ phim này đã thành công vang dội khi thu hút lần lượt 10,8 triệu và 2,6 triệu lượt khán giả, đóng góp lớn vào thành tích 181 triệu vé bán ra của điện ảnh Pháp năm 2024 – giúp nước này lọt Top 3 thế giới về lượng khán giả nội địa. Đạo diễn Eva Husson chia sẻ đầy trăn trở: ‘Phim tầm trung không cho phép chúng tôi lựa chọn giữa tham vọng nghệ thuật và sức hút đại chúng. Chúng tôi đang đi trên dây mà không hề có lưới an toàn.’
Theo Marc Missonnier, Chủ tịch UPC, rủi ro tài chính luôn tồn tại nhưng nay đã vượt xa ngưỡng chấp nhận được. Ông cảnh báo, nếu xu hướng này tiếp diễn, dòng phim tầm trung sẽ hoàn toàn biến mất, khiến điện ảnh Pháp bị phân hóa rõ rệt thành hai cực: phim kinh phí siêu thấp (dưới 4 triệu euro) và phim bom tấn hoành tráng như ‘Le Comte de Monte-Cristo’ hay ‘Dog 51’.
Từ lâu, các chuyên gia đã nhất trí rằng phim tầm trung đóng vai trò then chốt trong việc giữ chân khán giả tại rạp. Nhà làm phim Pierre Jolivet, Phó Chủ tịch ARP, nhấn mạnh: ‘Đây là xương sống của điện ảnh Pháp.’ Quan điểm này được Chủ tịch Liên đoàn Điện ảnh Quốc gia Richard Patry đồng tình, khẳng định: ‘Khi không có các bom tấn, chính dòng phim tầm trung là yếu tố giúp các rạp chiếu phim duy trì hoạt động.’
Tuy nhiên, nguồn lực tài chính dành cho phân khúc phim quan trọng này đang cạn kiệt. France Télévisions hiện chỉ hỗ trợ hơn 60 phim mỗi năm, chiếm 40-45% tổng số phim tầm trung. Đáng báo động hơn, tổng số dự án được tài trợ đã giảm mạnh từ khoảng 150 phim mỗi năm trước đây xuống chỉ còn 110 phim, do Canal+ cắt giảm xuống 80 và Disney+ chỉ còn 30 phim. Các nền tảng trả phí có xu hướng ưu tiên phim kinh phí thấp hoặc các siêu bom tấn, đẩy phim tầm trung vào thế ‘kẹt’ không lối thoát.
Bên cạnh đó, điều kiện sản xuất phim tầm trung cũng xuống cấp trầm trọng. Thời gian quay trung bình đã bị rút ngắn từ 40 ngày (năm 2004) xuống còn 32 ngày. Nhà sản xuất Denis Pineau-Valencienne chua chát nói: ‘Từ ngày thứ 32 trở đi, nguồn lực đã cạn kiệt.’ Đạo diễn Eva Husson bổ sung: ‘Không thể cắt bớt kịch bản, chúng tôi buộc phải quay nhanh hơn, tạo ra áp lực phi thực tế lên toàn bộ ê-kíp sản xuất.’
Trước tình hình cấp bách, UPC đề xuất tăng cường hỗ trợ từ Quỹ Điện ảnh Quốc gia (CNC) – quỹ được tài trợ bởi doanh thu phòng vé và thuế từ các nhà khai thác rạp. Ông Marc Missonnier giải thích: ‘Ý tưởng là cho phép các nhà sản xuất dám chấp nhận rủi ro lớn hơn.’ Nhà sản xuất Bruno Nahon cũng đồng quan điểm, nhấn mạnh rằng cần xác định ‘mức rủi ro có thể chấp nhận được và công nhận những người dám mạo hiểm’ để duy trì sự đa dạng và sáng tạo.
Bà Marie Masmonteil, Chủ tịch Hiệp hội các nhà sản xuất phim SPI, nhắc nhở rằng nhiều tài năng kiệt xuất của điện ảnh Pháp như Justine Triet hay Julia Ducournau đều khởi nghiệp từ những bộ phim dưới 4 triệu euro (‘La Petite Dernière’ và ‘Sirat’). Điều này cho thấy, bên cạnh giá trị văn hóa, điện ảnh Pháp còn là một ngành kinh tế quan trọng, tạo ra lợi ích đáng kể: mỗi euro hỗ trợ công có thể mang lại 7-12 euro cho khu vực. Marc Missonnier kết luận với lời cảnh báo đanh thép: ‘Nếu không bảo vệ phim tầm trung, chúng ta không chỉ đánh mất một thể loại mà còn đánh mất chính động lực sáng tạo và sức sống của nền điện ảnh Pháp.’
