Cơ quan chức năng đã đưa ra cáo buộc nghiêm trọng: những nội dung mà hai TikToker này đăng tải chứa đựng hành vi ‘phá hoại khối đại đoàn kết dân tộc’ và ‘xúc phạm nghiêm trọng danh dự, nhân phẩm của người khác’. Là một người dùng mạng xã hội, tôi không ít lần bắt gặp những ‘rác thải’ kỹ thuật số – những video, status độc hại, đầy ngôn từ thiếu văn hóa, kích động bạo lực và hận thù. Trong kỷ nguyên số, những lời bào chữa như ‘nói cho vui’, ‘chỉ để câu view’ có thể trở thành ‘vũ khí’ ngôn từ nguy hiểm, gây chia rẽ sâu sắc trong cộng đồng. Chắc hẳn ai trong chúng ta cũng từng cảm thấy bức xúc, thậm chí lo lắng trước làn sóng nội dung độc hại này. Một ví dụ điển hình là việc nhại giọng điệu, tiếng địa phương với thái độ cợt nhả, thiếu tôn trọng.
Giọng nói không hề có sự sang hèn, nó chỉ chứa đựng văn hóa và bản sắc độc đáo của mỗi vùng miền. Tôi may mắn được thưởng thức nhiều phương ngữ: tiếng ‘dạ’ ngọt ngào của miền Tây, những từ ‘mạ, tê, mô’ đầy yêu thương của miền Trung, hay âm điệu nhanh, dứt khoát của người Bắc. Mỗi cách nói, mỗi vùng đất đều là một phần lịch sử và văn hóa sống động. Giọng nói ấy là sự kết tinh của nắng gió, thổ nhưỡng, và tập quán sinh hoạt bao đời. Việc nhại giọng, mang phong tục tập quán hay lối sống của một vùng miền ra để chế giễu không chỉ thể hiện sự thiếu văn hóa mà còn là sự xúc phạm sâu sắc đến bản sắc của cả một cộng đồng. Nó chạm vào niềm tự hào, vào căn tính con người, gây ra tổn thương không thể đong đếm. Trong một xã hội văn minh, tôn trọng sự khác biệt chính là thước đo của trí tuệ và nhân cách.
Mối nguy hiểm của những nội dung miệt thị, chia rẽ nằm ở chỗ chúng khoét sâu định kiến, tạo ra một ‘chiến tuyến ảo’ giữa người Bắc – Trung – Nam, giữa thành thị và nông thôn, giữa ‘ta’ và ‘họ’. Nhiều người, vì tò mò hoặc tức giận, vô tình chia sẻ, bình luận, tiếp tay lan truyền thái độ cợt nhả đó. Những TikToker này đã biến sự chia rẽ thành ‘nội dung’, biến nỗi đau của cộng đồng thành công cụ kiếm tiền. Thế hệ trẻ ngày nay lớn lên cùng TikTok, YouTube, Facebook – những nền tảng nơi mọi người đều có thể tự do nói, quay, phát trực tiếp. Nhưng tự do ngôn luận không đồng nghĩa với tự do gây tổn thương. Khi sử dụng mạng xã hội, chúng ta không chỉ nói với vài người mà là với hàng triệu người khác, mỗi người đều mang trong mình văn hóa, vùng miền và niềm tự hào riêng. Bởi vậy, mỗi chữ viết, mỗi lời nói, mỗi video cần được cân nhắc kỹ lưỡng như gieo một hạt giống. Hạt lành sẽ nở hoa hiểu biết, còn hạt độc sẽ nảy mầm hận thù.
Pháp luật cần được thực thi nghiêm minh, nhưng giáo dục và văn hóa mới là gốc rễ để thay đổi. Chúng ta cần dạy con trẻ, và cả chính mình, biết lắng nghe, thấu hiểu sự khác biệt. Trong môi trường học đường, thầy cô có thể kể cho học sinh nghe về giọng nói, trang phục, món ăn đặc trưng của từng vùng miền, giúp các em nhận ra đó là điều đáng tự hào chứ không phải thứ để châm chọc. Trên mạng xã hội, thay vì ‘bắt trend’ tiêu cực, người trẻ có thể lan tỏa những điều tốt đẹp, như các chiến dịch ‘Người miền nào cũng yêu Tổ quốc’ hay ‘Tôi là người Việt Nam’…
Vẻ đẹp thực sự của đất nước ta chính là sự đa dạng trong thống nhất. Từ câu hò xứ Huế, điệu lý Nam Bộ, đến quan họ Bắc Ninh – tất cả hòa quyện tạo nên bản giao hưởng mang tên dân tộc Việt Nam. Không có ‘người miền nào tốt hơn’, chỉ có ‘người sống tử tế hơn’.
Tôi sinh ra ở Quảng Nam – vùng đất ‘chi, mô, răng, rứa’ đậm chất và giọng điệu miền Trung. Gần 25 năm trước, khi tôi vào TP HCM học, lần đầu phát biểu trước lớp, bạn bè tôi đã cười ồ lên trêu chọc: ‘Nghe không hiểu chi hết!’. Tôi đỏ mặt, rồi cũng cười theo. Nhưng chẳng có ai kỳ thị hay coi thường. Bạn bè lắng nghe, hỏi lại, rồi trêu đùa một cách thân thiện. Giọng nói ấy đã trở thành nét riêng của tôi, không phải là rào cản. Sự khác biệt không gây xa cách, ngược lại, giúp chúng tôi gần gũi và thấu hiểu nhau hơn. Giờ đây, khi đã làm cha, tôi lại nghe con trai mình đọc vanh vách bảng chữ cái bằng giọng Quảng Nam đặc trưng. Tôi mỉm cười, đôi khi pha trò: ‘Con đọc nghe ‘lọa’ quá!’. Nhưng trong lòng tôi đầy niềm vui, vì giọng nói ấy là sự tiếp nối của bao thế hệ người Việt – những người không phân biệt mình đến từ đâu, chỉ biết sống tử tế, yêu thương con người và gắn bó với quê hương.
Vụ việc những TikToker bị bắt vì chia rẽ vùng miền thời gian qua là một lời cảnh tỉnh đanh thép, không chỉ dành cho những người ‘làm nội dung’ trên mạng, mà còn cho tất cả chúng ta – những cá nhân đang góp phần kiến tạo không gian văn hóa số mỗi ngày.
