Dự thảo Nghị định quy định về phát hành, phổ biến phim phục vụ nhiệm vụ chính trị đang được Bộ Tư pháp thẩm định, mang đến một thay đổi quan trọng: phim sử dụng ngân sách nhà nước sẽ chỉ cần nộp lại tối thiểu 30% doanh thu (sau khi trừ thuế, phí) vào ngân sách nhà nước, trong vòng 15 ngày. Đây là đề xuất của cơ quan soạn thảo nhằm tạo động lực cho các đơn vị phát hành.
Doanh thu phim được định nghĩa rộng rãi, bao gồm tiền vé, quảng cáo, phát hành trực tuyến và các khoản thu liên quan khác.
Việc lựa chọn đơn vị phát hành sẽ ưu tiên những doanh nghiệp có khả năng tạo doanh thu, có kế hoạch tiếp cận thị trường trong nước và quốc tế phù hợp với đặc điểm phim, cũng như khả năng kiểm soát và báo cáo số lượng lượt xem.
**Vì sao lại là 30%?**
Cục Điện ảnh lý giải con số 30% là tỷ lệ cân bằng, vừa giúp Nhà nước thu hồi vốn đầu tư, vừa khuyến khích doanh nghiệp phát hành tái đầu tư và mở rộng phổ biến phim. Theo khảo sát, tỷ lệ phân chia doanh thu thực tế giữa rạp chiếu phim (phân chia 30-50% cho chủ sở hữu, 8-15% cho nhà phát hành, 40-60% cho đơn vị phổ biến) và nền tảng trực tuyến (40-60% cho chủ sở hữu) thường ở mức cao hơn. Tuy nhiên, với phim chính trị chủ yếu phục vụ tuyên truyền, giáo dục, việc áp dụng tỷ lệ quá cao có thể làm mất đi động lực của doanh nghiệp. Do đó, 30% được xem là mức hợp lý, đảm bảo lợi ích công mà vẫn khuyến khích khu vực tư nhân.
**Thực trạng và kỳ vọng**
Thực tế hiện nay, nhiều phim chính trị được đặt hàng bằng ngân sách nhà nước gặp khó khăn trong việc tiếp cận khán giả do thiếu cơ chế quản lý và phân chia doanh thu rõ ràng. Các đơn vị phát hành thường phải nộp lại 100% doanh thu, dẫn đến không có động lực đầu tư vào truyền thông hay mở rộng thị trường. Ví dụ điển hình là bộ phim ‘Đào, phở và piano’ đầu năm 2024, dù gây tiếng vang nhưng doanh thu chỉ đạt 23 tỷ đồng và toàn bộ số tiền này được nộp về ngân sách mà không có chi phí tối thiểu cho đơn vị phát hành.
Bộ trưởng Văn hóa Thể thao Du lịch Nguyễn Văn Hùng từng bày tỏ lo ngại về việc phim lịch sử, chính trị có chất lượng tốt nhưng ít khán giả biết đến do thiếu kinh phí quảng bá và khung pháp lý chia sẻ doanh thu. Nghị định mới này được kỳ vọng sẽ giải quyết những nút thắt đó, đảm bảo hiệu quả sử dụng ngân sách và thúc đẩy quan hệ hợp tác công-tư.
Phim phục vụ nhiệm vụ chính trị là các tác phẩm tuyên truyền đường lối của Đảng, pháp luật Nhà nước; đề cao giá trị văn hóa, lịch sử, cách mạng, lãnh tụ, anh hùng dân tộc; phục vụ trẻ em, vùng khó khăn, dân tộc thiểu số; nâng cao tư tưởng, đạo đức, lòng yêu nước, bảo vệ chủ quyền quốc gia và bản sắc văn hóa dân tộc.
