Vị phó chủ tịch UBND huyện miền núi phía Bắc bị truy tố vì tội ‘Lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ’ đã tự bào chữa bằng 47 trang giấy, trong đó 23 trang trình bày về lợi ích kinh tế – xã hội của dự án như tạo việc làm, thu mua nông sản, đóng góp thuế. Ông biện minh rằng mình ‘sai về hình thức nhưng đúng về bản chất’ vì muốn dự án không ‘chết’ do thủ tục rườm rà. Liệu dự thảo Nghị quyết hướng dẫn áp dụng một số quy định của Bộ luật Hình sự (với điều kiện ‘vì mục đích phát triển kinh tế – xã hội’) có thể giúp ông được miễn truy cứu? Câu hỏi đặt ra là: Ai sẽ định nghĩa và phân định rạch ròi giữa ‘dám làm vì dân’ và ‘vi phạm để tư lợi’?
Câu chuyện tương tự xảy ra với một giám đốc Sở nọ, người đã chỉ định thầu trái quy định, gây thiệt hại 8 tỷ đồng nhưng lại biện minh rằng muốn giải ngân nhanh để phát triển kinh tế địa phương. Liệu ‘mục đích cao cả’ có thể biện minh cho hành vi sai phạm? Pháp luật hình sự nên căn cứ vào hành vi, không phải động cơ. Động cơ tốt không thể biện minh cho mọi hành vi sai trái.
Nếu một cán bộ thực sự vì lợi ích chung và hành động đúng luật, họ đã có Nghị định 73/2023/NĐ-CP bảo vệ. Vấn đề là những quy định mơ hồ, không rõ ràng có thể tạo ra những ‘vùng xám’ pháp lý, trở thành ‘lá chắn’ cho những kẻ lợi dụng kẽ hở để phạm luật.
