Bạn có thấy dạo này tâm trí mình tràn ngập những cụm từ vô nghĩa? Đừng lo, bạn không đơn độc. Hóa ra, việc tiếp xúc quá nhiều với nội dung ‘rác’ trên mạng xã hội không chỉ ảnh hưởng đến con người mà còn cả AI nữa!
Các nhà khoa học từ Đại học Texas A&M, Đại học Texas tại Austin và Đại học Purdue đã chứng minh rằng, khi AI ‘ăn’ quá nhiều dữ liệu mạng xã hội chất lượng thấp, khả năng lý luận, trí nhớ và đạo đức của nó sẽ suy giảm đáng kể. Họ gọi đây là ‘Giả thuyết thoái hóa não của LLM’.
Để kiểm chứng, họ đã huấn luyện các mô hình AI, bao gồm Llama 3 của Meta và Qwen 3 của Alibaba, bằng hàng triệu bài đăng từ X (Twitter). Dữ liệu được chia thành hai loại: ‘rác tương tác’ (bài đăng ngắn, lan truyền mạnh) và ‘rác ngữ nghĩa’ (bài viết giật gân, kích động, thuyết âm mưu).
Kết quả thật đáng báo động. Khi tỷ lệ dữ liệu rác tăng lên, khả năng lý luận của AI giảm từ 74,9% xuống 57,2%. Khả năng hiểu ngữ cảnh dài cũng giảm mạnh. Thậm chí, AI còn thể hiện ‘tính cách lệch lạc’: kém thân thiện, tự luyến và có dấu hiệu rối loạn nhân cách chống đối xã hội.
Hiện tượng này được xem là một dạng ‘thối não kỹ thuật số’, tương tự như cách não người bị bào mòn khi tiếp xúc với thông tin độc hại.
Điều đáng lo ngại hơn là, thế giới đang chứng kiến sự ‘thối rữa’ dần của Internet, khi các nền tảng bị chi phối bởi thuật toán tối ưu tương tác và lợi nhuận. Khoảng 50% nội dung trực tuyến hiện nay do AI tạo ra, nhưng phần lớn lại là nội dung chất lượng thấp.
Hệ quả là một vòng lặp độc hại: AI tạo ra nội dung rác, rồi nội dung rác đó lại được dùng để huấn luyện thế hệ AI tiếp theo, khiến chúng ngày càng ‘ngu’ đi. Các chuyên gia cảnh báo rằng, một khi sự thoái hóa này bắt đầu, rất khó để phục hồi hoàn toàn.
Đây là lời cảnh tỉnh cho các công ty công nghệ đang vội vã huấn luyện AI trên những tập dữ liệu khổng lồ từ Internet mà không sàng lọc. Chúng ta cần quản lý dữ liệu nghiêm ngặt hơn để tránh làm suy giảm năng lực nhận thức và đạo đức của AI.
Nhưng trước khi lo cho AI, có lẽ chúng ta nên lo cho chính mình. Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng, việc tiếp xúc quá mức với nội dung trực tuyến kích thích cảm xúc mạnh đang làm thay đổi cách não người hoạt động, giảm khả năng tập trung, suy giảm trí nhớ và khả năng ra quyết định.
Thuật toán mạng xã hội được thiết kế để giữ chân người dùng càng lâu càng tốt, bằng cách liên tục cung cấp những luồng thông tin mới lạ, sốc và gây tranh cãi. Điều này đang ‘tái lập trình’ hệ thống khen thưởng của não bộ, khiến chúng ta quen với việc phản ứng nhanh nhưng ít suy nghĩ sâu. Đây chính là ‘thối não kỹ thuật số’ ở con người.
Cả con người lẫn máy móc đều phát triển nhờ sự đa dạng, chiều sâu và thử thách trong những gì chúng hấp thụ. Khi bị tước đi những yếu tố đó và chỉ còn lại nội dung ‘rác’, cả trí tuệ sinh học lẫn trí tuệ nhân tạo đều bắt đầu suy thoái.
Bài học vẫn không đổi: bạn là những gì bạn tiêu thụ, dù bạn là người hay là máy.
