Nhà máy điện rác hiện đại, liệu ‘đầu vào’ đã sẵn sàng?
Theo thống kê, mỗi ngày Hà Nội thải ra 7.000-7.500 tấn rác sinh hoạt, phần lớn chưa được phân loại. Luật Bảo vệ môi trường 2020 quy định từ 1/1/2025, người dân phải phân loại rác tại nguồn thành 3 nhóm: tái chế, hữu cơ và còn lại. Tuy nhiên, thực tế cho thấy sự chuẩn bị còn chậm, thiếu thùng rác chuyên dụng, tuyến thu gom riêng và đặc biệt là nhận thức, thói quen của người dân.
Rác trở thành ‘gánh nặng’ thay vì năng lượng?
Tỷ lệ độ ẩm và tạp chất trong rác ảnh hưởng trực tiếp đến công suất phát điện. Rác chứa nhiều thực phẩm ướt, nhựa, kim loại, pin, thủy tinh… làm giảm nhiệt trị, tăng khói và tro.
Nguy cơ tâm lý ‘ỷ lại vào nhà máy’
Một rào cản lớn hiện nay là tâm lý ỷ lại. Nhiều người dân cho rằng ‘đã có nhà máy đốt rác rồi thì cần gì phân loại’. Tâm lý này có thể khiến chính sách quản lý rác của thành phố ‘đổ sông đổ biển’.
Cần biến phân loại rác thành hành vi bắt buộc và có lợi
Để tránh kịch bản ‘nhà máy hiện đại – chính sách cổ hủ’, Hà Nội cần triển khai đồng bộ nhiều giải pháp:
1. Hoàn thiện hạ tầng thu gom đồng bộ: thùng rác 3 ngăn, tuyến thu gom riêng, xe chuyên dụng và lịch thu gom rõ ràng theo từng loại rác.
2. Đẩy mạnh truyền thông và giáo dục cộng đồng. Coi phân loại rác là một ‘chuẩn hành vi văn minh đô thị’.
3. Áp dụng chế tài và khuyến khích tài chính: phạt hành chính với hộ dân, đơn vị thu gom vi phạm; đồng thời giảm phí vệ sinh hoặc tặng quà môi trường cho những khu phố làm tốt.
4. Xây dựng trạm trung chuyển và sàng lọc sơ bộ trước khi rác vào nhà máy.
5. Minh bạch dữ liệu vận hành nhà máy: công khai tỷ lệ rác tái chế, lượng tro xỉ, thông số khí thải để cộng đồng giám sát.
Nhà máy điện rác Sóc Sơn là bước tiến lớn trong chiến lược môi trường của Hà Nội, biểu tượng cho nỗ lực chuyển đổi sang năng lượng sạch, công nghệ xanh. Nhưng công nghệ dù hiện đại đến đâu cũng không thể thay thế trách nhiệm con người.
Phân loại rác tại nguồn không phải là khẩu hiệu, mà là nền móng cho cả hệ thống xử lý rác đô thị. Nếu làm tốt, Hà Nội không chỉ giảm ô nhiễm, tiết kiệm ngân sách, mà còn hình thành nếp sống đô thị văn minh, góp phần xây dựng ‘thành phố xanh – sạch – năng lượng tái sinh’.
